Unë (nuk) e mbështes Orestin

Njohja e subjektit të tragjedisë, nuk na bën të kemi një qëndrim të prerë dhe të dukshëm për atë që bëri Oresti. Eskili e paraqet atë të pasigurt e të pavendosur për atë çka është e drejtë.

Arsyet e Orestit për të vrarë të ëmën ishin të forta: Klitemnestra vrau babain e tij dhe trupin e tij e copëtoi për asnjë mundësi lidhjeje. Ajo u kish mohuar atij dhe motrës së tij, Elektrës, trashëgiminë; dhe Apoloni, që ishte mbi të gjitha një perëndi, e kish urdhëruar ta vriste. Gjithsesi Klitemnestra mbetej nëna e tij. Vrasja e nënë nga biri është akt mizor dhe moralisht i neveritshëm. A do të ishte i qetë Oresti pas kësaj? Rrjedha e ngjarjeve në tragjedi tregoi të kundërtën. Erinitë, që iu shfaqën Orestit, janë manifestuese dhe simbole të ndërgjegjes me faj. Edhe nevoja për t’i justifikuar vazhdimisht veprimet e tij, tregonte frikën e thellë dhe ankthin e tij për atë çka i është dashur të bënte.

Konflikti midis sistemeve të ndryshme morale brenda Orestit, i ka rrënjët të ngulura thellë në mallkimin e familjes së tij. Mallkimi, në këtë rast, s’është gjë tjetër veçse parashikim gjakderdhjesh të njëpasnjëshme dhe të pashmangshme, burim i të cilave ishte krimi i Atreut kundrejt vëllait të tij,Tiestit. Po a e vrau Oresti Klitemnestrën për ta mbyllur këtë cikël vrarsjesh brenda gjakut? Sigurisht që jo. Ekzistojnë paralele midis asaj që bëri Klitemnestra dhe asaj që bëri Oresti. Të dy u shfaqën në publik krenarë duke treguar trupin e viktimës së tyre. Të dy deklaruan se vdekja ishte në emër të drejtësisë dhe se përfundimisht cikli i dhunës kishte marrë fund. Të dy treguan pëlhurën me të cilën zunë në grackë viktimën. Asgjë s’na bën të mendojmë se Oresti do të kishte fat tjetër nga Klitemnestra dhe kori me të drejtë ishte i shqetësuar për atë që do të ndodhte në të ardhmen. Ndryshe nga Klitemnestra, nuk pati pritje që bëmat e dhunshme të dënoheshin. Koha para se të mbërrinin Erinitë, për të dënuar vrasjen e së ëmës, i shërbeu Orestit vetëm për të shfaqur trupat e për të ligjëruar pak fjalë.

Gjithsesi,vrasja e Klitemnestrës ishte një domosdoshmëri. Në të kundërt, jo vetëm që nderi i një babai-hero nuk do të vihej në vend, por Oresti shumë shpejt do të vritej nga Klitemnestra, duke qenë se tashmë dihej që ai përbënte një rrezik për të dhe për Egistin, dhe kjo do të ishte edhe më e padrejtë.

Përfundimisht mendoj se Oresti ndodhej midis dy zgjidhjeve, asnjëra prej të cilave nuk ishte moralisht e pastër. Ai nuk mund t’i shpëtonte ndëshkimit, një ndëshkimi të padrejtë nga paraardhësit, por edhe të pashmangshëm. Zgjidhja që Eskili i dha konfliktit ishte tragjikisht e drejtë në atë situatë gjakderdhjesh. Megjithatë, fati i së ardhmes mbeti i turbullt, i zhytur në pasiguri e paqartësi, ku mund të kishte edhe shpresë, edhe qetësi, edhe paqe.